Ik ben in Johannesburg voor een vijf-weekse stage bij The Centre for the Less Good Idea, een interdisciplinaire werkplaats voor de kunst, opgericht door William Kentridge in de even hippe als ruige wijk Maboneng. Er wordt in het Centre op dit moment gewerkt aan drie verschillende, grote samenwerkingsprojecten die gepresenteerd worden als Season 3, op 11 tot en met 14 april. Ik ben hier samen met mijn studiegenoot Diede om te assisteren, observeren en kennis te maken met het werkveld van de stad.

In 1976 werd in Johannesburg het Market Theatre geopend. De prachtige hal van de oude Indian Fruit Market (Indiër Vrugte Mark) werd omgetoverd tot een plek waar kunstenaars hun krachten bundelden om zich uit te spreken tegen het apartheid-regime. Met gevaar voor eigen leven en de overtuiging dat kunst en cultuur de kracht hebben om een samenleving te veranderen werd er gemaakt en gespeeld, werkten zwart en wit samen om verhalen te delen met een lokaal en internationaal publiek. Het Market Theatre was de eerste en enige plek in Zuid Afrika waar tijdens apartheid zwarte en witte acteurs samen op het podium stonden – met de nodige arrestaties van dien. Tegenwoordig draait het theater nog altijd op volle toeren, zij het met iets minder prangend activisme.

Vandaag zijn we te gast bij Clara Borne van het Market Theatre Lab, al twintig jaar een onafhankelijke opleiding voor theatermakers, onder de paraplu van het Market Theatre. We spreken met haar over het theater, over het onderwijs, over de geschiedenis, over de studenten.

Een groep luidruchtig pratende, roepende, zingende studenten doorkruist de hal van het gloednieuwe gebouw. In een studio lopen twintig eerstejaars op blote voeten kris-kras door de ruimte. Afrollen en weer op. Sommige dingen zijn overal hetzelfde.

De eerste free born generatie studenten maakt zijn opmars: allemaal geboren na 1994. De geschiedenis is nog vers, maar zij zijn vrij. Vrij om te doen en laten wat ze willen. Hoewel, ook twintig jaar na de afschaffing van apartheid is er nog zo veel om voor te vechten. Betaalbaar onderwijs, bijvoorbeeld. Economische gelijkheid. Minder (seksueel) geweld. Gender en seksualiteit is een veel terugkomend thema onder de jonge makers hier in het Lab.

Werken in een sociaal-politieke omgeving die schreeuwt om aandacht. “It’s a gift and it’s a constraint”, zegt Clara. Activisme levert soms waanzinnig mooi en krachtig theater op – het heeft de klassiekers van het Zuid Afrikaanse theater voortgebracht. Maar het kan ook in de weg zitten. Het moet ook over de kunst zélf kunnen gaan, in plaats van alleen maar over het verhaal.

Perspectief. In Amsterdam mag het wel wat meer over het verhaal gaan, in plaats van alleen maar over de kunst. Wat is je rol als kunstenaar, en met welke betekenis wil en kan je werken? Het blijft een fascinerend gesprek, een doorgaande zoektocht, universeel en tegelijk in iedere context zo verschillend. Een antwoord vinden kan denk ik maar op één manier: maken, maken, maken.